2022 / Αφιέρωμα: Το Τοπίο στην Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική

Περιοδικό Φρέαρ / Frear Magazine

α. Πώς μπήκατε στη ζωγραφική, ποιες ήταν οι αφορμές, οι δάσκαλοι, οι επιρροές (ζωγράφοι, έργα, κείμενα ή άλλες μορφές τέχνης), πώς θα χαρακτηρίζατε τη δουλειά σας από άποψη θεματικών/ υλικών/ τεχνικής;

Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να μην εμπλακώ σε κοινοτοπίες γράφοντας απευθείας για μένα από εμένα και, επειδή πολλά άλλαξαν μέσα στα χρόνια που πέρασαν, επέλεξα να επικαιροποιήσω κάποιες σκέψεις με αφορμή την ζωγραφική μου:
Μπαίνοντας στη σχολή το 1977, είχα για καθηγητή στο προκαταρκτικό τον Δημήτρη Μυταρά και μέχρι το 1981 τον Γιώργο Μαυροείδη ο οποίος και συνταξιοδοτείται. Το 1981 εκλέγεται καθηγητής ο Νίκος Κεσσανλής, τον οποίο και είχα δάσκαλο (μαζί με την Λήδα Παπακωνσταντίνου) μέχρι και το πτυχίο. Παρέμεινα στη σχολή σχεδόν δυο χρόνια επιπλέον, για να ζήσω όσο γινόταν πιο πολύ τον Νίκο. Υπήρχε ο Νίκος - Δάσκαλος και ο Νίκος - Κοινωνικό Ον. Όσο ευάλωτος γινόταν στο ένα, τόσο περισσότερο επηρέαζε αρνητικά και το άλλο.
Από το 1990 διδάσκω στην ΑΣΚΤ.

Πριν χρόνια δούλευα όλη την ιδέα πρώτα στον υπολογιστή και κατόπιν την υλοποιούσα με απτά υλικά (μουσαμά, χαρτί, πλεξιγκλάς, χρώμα, glitter κλπ). Η χρήση του υπολογιστή ήταν το ιδανικό πεδίο δοκιμών, πριν την υλοποίηση του έργου στον καμβά και κυρίως, το έργο δεν έχει τελειώσει με το που κλείνεις την οθόνη του υπολογιστή. Αντίθετα, υλοποιώντας το του δίνεις ύπαρξη. Πιστεύω πολύ στο έργο - αντικείμενο ειδικά στην εποχή της ψηφιοποίησης όπου οι πολλαπλές επιλογές που σου προσφέρει είναι και ο μεγαλύτερος της κίνδυνος. Πρέπει να είσαι πολύ σίγουρος για το τι θέλεις να κάνεις για να μπορέσεις να αντεπεξέλθεις αυτόν τον σκόπελο.
Όταν η εικονική πραγματικότητα γίνει φτηνή, φορητή, άρα και προσιτή σε όλους, και θα μιλάμε για μια επανάσταση στη τέχνη ίδια με αυτή της εφεύρεσης της φωτογραφίας, τότε ίσως εγκαταλείψω την υλο-ποίηση.
Στα παλαιότερα έργα, διασκέδαζα με το γεγονός και αναρωτιόμουν, τι γίνεται όταν το γοητευτικό περιτύλιγμα αντιπαρατίθεται δίπλα στο περιεχόμενο; Το περίβλημα γίνεται κυρίαρχο και το περιεχόμενο γίνεται διακοσμητικό, γιατί η εμμονή της εικόνας του εαυτού μας μας οδηγεί σε ανοίκειες καταστάσεις.
Προσπαθούσα να απομυθοποιήσω, να απενοχοποιήσω, να απαλλάξω από συναισθήματα τα γεγονότα. Άρα, σκεφτόμουν, ότι το έργο πρέπει να απο-συναισθηματοποιηθεί από τον κοινό πόνο και ταυτόχρονα, να υπερτονιστεί και υπέρ-συναισθηματοποιηθει από την άποψη του καλλιτέχνη.
Αργότερα συνειδητοποίησα ότι το συναίσθημα δεν είναι πλέον υποκειμενικό, αλλά αντικειμενικό, υπαρκτό, πραγματικό, ρεαλιστικό και τόσο αληθινά απτό, που έχει σκιά, υφή, ύλη, μορφή και υπόσταση. Έτσι τα στοιχεία στην ζωγραφική μου, είναι τόσο ανεικονικά αλλά ταυτόχρονα και τόσο αληθοφανή μέσα στην ανεικονικότητά τους, που αποτελούν πλέον δομικά στοιχεία ενός πραγματικού κόσμου.
Δεν αναπαριστώ ούτε περιγράφω εικόνες. Δημιουργώ εικόνες.
Δεν περιγράφω τις καταστάσεις, αλλά κάνω έργο με αφορμή αυτές, αυτοπροσδιορίζοντας την πραγματικότητά μου δίνοντάς της αντικειμενική διάσταση, ζωγραφίζοντας αυτό που βλέπω και όχι αυτό που νιώθω.
Ως Καλλιτέχνης, δημιουργώ την αρχή μιας προσωπικής βιωματικής προσπάθειας, για ο,τι νέο. Η θέαση αυτή, είναι η ευκαιρία για την εναπόθεση του νέου, στους κόλπους του κοινού πολιτισμού. Η μεταξύ τους διαδρομή, είναι η απενοχοποιημένη προσπάθεια μετάβασης από την μία κατάσταση στην άλλη, απαλλαγμένη από την όποια κοινή συναισθηματική φόρτιση. Ο Καλλιτέχνης ορμά από το οικείο στο δημόσιο, υπερτονίζοντας την άποψή του, κάνοντας έργο όχι το γεγονός, αλλά την αμφιταλάντευση μεταξύ των ενοχών του και του προσωπικού του ευδαιμονισμού, στοχεύοντας στην κάθαρση όλων.
Στην τελευταία μου έκθεση κάποιοι θεατές ωσάν ρομαντικοί ήρωες, άκουσαν πρόσωπα να κραυγάζουν και μύρισαν εσταυρωμένους να γλυκοπεθαίνουν μέσα σε πολύχρωμα λουλούδια. Άλλοι βούτηξαν σε λίμνες με γαλαζοκέντητα φορέματα, σε αχανείς εκτάσεις με αγκάθινα ηλιοβασιλέματα. Μερικοί παρατήρησαν γυναίκες και άντρες να βασανίζουν αλλήλους, την στιγμή που τα πουλιά φωλιάζουν μέσα σε σωριασμένα δυστυχήματα. Αρκετοί τυφλώθηκαν από τον ανθό που αντανακλά στο νερό, και είδαν ξύλινα κτίρια σε δάση, να πολιορκούνται από φόβους και ημιδιάφανες πτήσεις. Ίσως οι περισσότεροι δεν είδαν τίποτα από τα παραπάνω, ή παρατήρησαν πολλά περισσότερα.
Το ζήτημα δεν είναι αυτό, αλλά να νιώσουν όλα αυτά, που τόσα χρόνια τώρα, με συντροφεύουν στα ταξίδια μου από το φως στο σκοτάδι και από το σκοτάδι στο φως.

β. Πώς βλέπετε τη σημερινή ζωγραφική στην Ελλάδα και στον κόσμο; Ποιες τάσεις διακρίνετε;

Παλιά είχα γράψει ότι ένα κόκκινο κουνέλι, δεν είναι ούτε κουνέλι, ούτε κόκκινο, είναι ένα κόκκινο κουνέλι. Πως να βάλεις ένα πορτοκαλί δέντρο δίπλα σε ένα γαλάζιο αστακό και να είναι σα να βάζεις ένα πιρούνι δίπλα σε ένα πιάτο. Ναι πιστεύω στην φόρμα και στον κοινωνικό της ρόλο. Στο κάτω - κάτω όλα εικόνα είναι.

γ. Υπάρχει εικαστική κριτική στη χώρα μας; Και ευρύτερα: διαπαιδαγωγείται ο νέος Έλληνας στην τέχνη, σ’ έναν τρόπο να αγαπάει το ωραίο ή να αναπτύσσει δικά του κριτήρια γι’ αυτό;

Υπάρχει η βία της “άλλης πλευράς”, η οποία αγγίζει τον ορισμό της συμμορίας. Πάντα υπάρχει μια “άλλη πλευρά”, ακόμη και αν είναι ο ίδιος μας ο εαυτός.
Υπάρχουν οι επιμελητές, οι γκαλερί που πλέον ζητάνε εκ του ασφαλούς, πολύ συγκεκριμένα πράγματα από τον καλλιτέχνη, και αυτό γίνεται βίαιο και παρεμβατικό, ειδικά όταν το ρίσκο βαραίνει μόνο τον καλλιτέχνη.
Όταν όλη μας η μαχητικότητα αναλώνεται σε μια διαρκή προσπάθεια συμβίωσης με τους ενδιάμεσους, τότε δεν μένει και πολύς χρόνος να παλέψεις με τις προσωπικές σου ανησυχίες και εμμονές, δηλαδή με το ίδιο το αντικείμενο που είναι η τέχνη και η ζωή. Δεν μπορώ να πιστέψω το πώς η έννοια της έτοιμης έκθεσης έχει πάρει διαστάσεις πανούκλας. Αντίθετα η έρευνα πλέον ονομάζεται γραφική.
Αρκετές φορές το αισθάνομαι αυτό και σε εργασίες των φοιτητών της ΑΣΚΤ. Λείπει η διαδικασία, η ερευνητική διάθεση, η δημιουργική αποτυχία, ενώ αντίθετα κυριαρχεί το στομφώδες και το μεγαλειώδες σε υπερθετικό βαθμό.



δ. Πόσο επηρέασε την αγορά των έργων τέχνης αλλά και την προσωπική σας δουλειά η κρίση των τελευταίων χρόνων (οικονομική και υγειονομική);

Ελάχιστα με επηρέασε και στις δύο περιπτώσεις.

ε. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;  

Δεν κάνω σχέδια. Στην δημιουργία, απολαμβάνω την έκπληξη, που πρωτίστως ξεκινά από την περιέργεια, με τελικό στόχο την ικανοποίηση. Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο καλλιτέχνης σήμερα, είναι να κρατήσει ζωντανή την αλήθεια στην έρευνά του.