2007 / About Cyprus

Για την Κύπρο...

Νίκη Λοϊζίδη, κείμενο για τον κατάλογο της έκθεσης "Για την Κύπρο..."

(Απόσπασμα)

...Με αφορμή λοιπόν τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του ’97, είχα σκεφθεί μια έκθεση με «εικόνες» από την μακραίωνη πολυπολιτισμική παράδοση της Κύπρου: εικόνες (έργα δηλαδή κυρίως κεραμικά) από την προϊστορική και ιστορική αρχαιότητα, από τη λαϊκή παράδοση αλλά και εικόνες από τη σύγχρονη τέχνη, η οποία όπως είναι γνωστό, άρχισε να διαμορφώνεται στα μητροπολιτικά κέντρα της δυτικής και ανατολικής Ευρώπης μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου Κυπριακού Κράτους (1960) και την επικράτηση μιας – δυστυχώς – βραχύπνοης ειρήνης.

Σήμερα μου δίνεται και πάλι η ευτυχής δυνατότητα να γράψω κάτι για σύγχρονες καλλιτεχνικές δημιουργίες , όχι ακριβώς από την Κύπρο, αλλά αφιερωμένες στην Κύπρο από νέους Έλληνες και Κυπρίους δημιουργούς. Δεκατέσσερις καλλιτέχνες , η Δήμητρα Βάμιαλη, ο Στέλιος Γαβαλάς, ο Γιάννης Γεωργαρίου, ο Γιάννης Γρηγοριάδης, ο Μανώλης Ζαχαριουδάκης, ο Σταμάτης Ζέρβας, ο Γιώργος Καζάζης, η Κατερίνα Καρούσου, ο Αγγελος Παπαδημητρίου,η Ράνια Ράγκου, ο Παναγιώτης Σιάγκρης, ο Σωκράτης Σωκράτους , ο Νίκος Χαραλαμπίδης και η Ερατώ Χατζησάββα καλύπτουν τους εσωτερικούς χώρους (και μέρος του εξωτερικού χώρου) του Σπιτιού της Κύπρου με δράσεις, video-προβολές, εγκαταστάσεις, επίτοιχες συνθέσεις, σχέδια, ζωγραφική και αντικείμενα. Ορισμένα από τα έργα όπως π.χ η video-προβολή της Ερατώς Χατζησάββα είναι απευθείας εμπνευσμένη από τα δραματικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής το 1974, άλλα, όπως συμβαίνει με τα έργα του Νίκου Χαραλαμπίδη, αναζητούν μια κοινωνική-οικουμενική διάσταση στις σχέσεις με τον «άλλο», ή όπως προκύπτει από τη γόνιμη συνεργασία του Σταμάτη Ζέρβα και του Παναγιώτη Σιάγκρη, η ιστορία του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-59 (η οποία συμβολίζεται με την αγχόνη) συνυπάρχει με επίσης συμβολικές αναφορές στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Τα ίδιο ενδιαφέρουσες είναι εξάλλου οι δημιουργίες των καλλιτεχνών που αντιμετωπίζουν την Κύπρο όχι ακριβώς ως αφετηρία έμπνευσης , αλλά ως εμβάθυνση και προέκταση προσωπικών εμπειριών ή άλλων κοινωνικών και ιστορικών βιωμάτων τους. Έτσι, για τον Άγγελο Παπαδημητρίου που εκπροσωπείται με έναν «μικρό επιτάφιο», η Κύπρος ταυτίζεται με την έννοια του πένθους που όπως γράφει ο ίδιος, «στην προσωπική του ζωή ξεκίνησε από ένα αστείο και τώρα σοβάρεψε μέσα του». Το ίδιο θα έλεγα και για τη «δράση» της Κατερίνας Καρούσου στον εξωτερικό χώρο του Σπιτιού της Κύπρου με την «παράκληση υπέρ εικόνων», για τα έργα της Ράνιας Ράγκου που μας θυμίζουν ότι ανοιχτή πληγή μπορεί να είναι και η μνήμη μιας ιστορίας που η γενιά της δεν πρόφτασε να γνωρίσει, ή για τις συνθέσεις του Μανώλη Ζαχαριουδάκη εύστοχα υπονομευτικές μέσα από την επιμελώς φροντισμένη «αφέλεια» τους. Τα ίδιο αυτό πνεύμα χαρακτηρίζει τις δημιουργίες του Στέλιου Γαβαλά, του Γιάννη Γεωργαρίου, του Γιάννη Γρηγοριάδη, του Σωκράτη Σωκράτους, του Γιώργου Καζάζη.

Στέκομαι σε μια γραπτή φράση του τελευταίου αυτού καλλιτέχνη ο οποίος αναρωτιέται μετά από τις τόσες δεκαετίες που έχουν παρέλθει, μήπως πρέπει οι αγνοούμενοι να μπουν πραγματικά ανάμεσά μας. Όπως ο ίδιος σημειώνει, για να μπουν τελικά οι άνθρωποι αυτοί τους οποίους γνωρίζουμε μόνο από τις φωτογραφίες τους στην καθημερινότητα μας, θα πρέπει η σύγχρονη γενιά να τους γνωρίσει και να εξοικειωθεί μαζί τους μέσα από τη δική της γλώσσα και τα δικά της ήθη.
Υποθέτω πως ο Γιώργος Καζάζης εννοεί μια γλώσσα παγκοσμιοποιημένη, συγγενική με την αισθητική της ψηφιακής εικόνας και φυσικά ανοιχτή στην ιλιγγιώδη προοπτική των των virtual realities. Κάτι δηλαδή που να μοιάζει με τις πράγματι γοητευτικές και ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές αναζητήσεις του ιδίου. Ωστόσο το πρόβλημα δεν είναι η γλώσσα, δηλαδή το μέσο που θα χρησιμοποιήσει ο δημιουργός για να εκφραστεί, αλλά η πραγματική ή όχι συμμετοχή του σ’ αυτό που θέλει να εκφράσει. Δεν μπορεί να είσαι πειστικός στο μήνυμα που θα μεταφέρεις σε μια γενιά αν εσύ ο ίδιος δεν είσαι αληθινός κοινωνός του. Έπειτα, ας μου επιτραπεί να υπενθυμίσω ότι βιώματα όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ο ξεριζωμός ή ο θάνατος δεν αποτελούν πικρό προνόμιο μιας μόνο γενιάς αλλά διαρκείς, επαναλαμβανόμενες και ανυπέρβλητες δοκιμασίες της ανθρωπότητας. Αν οι νεότερες γενιές δεν συνειδητοποιήσουν τα σφάλματα ή τις ατυχίες του παρελθόντος, αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθούν να τις ξαναζήσουν.

Η Κύπρος εμπνέει λοιπόν ως σταυροδρόμι συνάντησης (συνδιαλλαγής ή σύγκρουσης) των μεγάλων δυναστειών Ανατολής και Δύσης, ως τόπος αφομοίωσης και τελικής ενσωμάτωσης των πιο ανόμοιων πολιτισμών, ως τόπος οδύνης και προσμονής, ως σύγχρονο τελευταίο σύνορο της ενωμένης Ευρώπης. Ένας μεγάλος φίλος του κυπριακού πολιτισμού, ο Άγγλος καθηγητής J. d. Beazley είχε γράψει, εδώ και μισό περίπου αιώνα, για το νησί και τους ανθρώπους του: "Σκέφτομαι μήπως εδώ μόνο θα πρέπει να αναζητηθεί η πραγματική και αδιάφθορη ουσία της ανθρωπότητας της Ευρώπης, της οποίας, εσείς κι εγώ αποτελούμε μόνο μια μεταβατική, εφήμερη και ευάλωτη εκδοχή". Ο κάθε καλλιτέχνης καταγράφει λοιπόν – χρησιμοποιώντας τις δικές του καλλιτεχνικές εμπειρίες και τα δικά του εκφραστικά μέσα – αυτά που νοιώθει, θυμάται ή φαντάζεται από το παρόν ή το παρελθόν ενός τόπου ο οποίος είναι αναγκασμένος να ζει ακόμα, κάτω από τις συνθήκες ενός δραματικού ιστορικού παράδοξου: όντας το τελευταίο προς ανατολάς προπύργιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού υφίσταται εδώ και δεκαετίες την κατοχική εισβολή μιας ξένης χώρας, με την σιωπηρή ανοχή – εάν πράγματι πρόκειται για σιωπηρή ανοχή – της ίδιας της Ευρώπης.

About Cyprus...

Niki Loizidi, text for the catalogue of the exhibition "About Cyprus..."

(Extract)

...Using the artistic events of '97, I had reasoned that there should be an exhibition with "images" from the centuries-long multi-cultural tradition of Cyprus: images (mainly ceramic works) from prehistoric and historic antiquity; from folk tradition; as well as images from contemporary art, which, as is well known, began to form in the urban centers of western and eastern Europe after the establishment of the State of Cyprus (1960) and the existence of an - unfortunately - short-lived peace.

Today I am happy to have been offered, once more, the opportunity to write something about contemporary artistic creations, not precisely from Cyprus, but dedicated to Cyprus by young Greek and Cypriot creative artists. Fourteen artists: Dimitra Vamiali; Stelios Gavalas; Yiannis Georgariou; Yiannis Grigoriades, Manolis Zaharioudakis; Stamatis Zervas; George Kazazis; Katerina Karoussou; Angelos Papadimitriou; Rania Ragou; Panagiotis Siagris; Socrates Socratous; Nikos Haralambides; and Erato Hadjisavva cover the interior spaces of the House of Cyprus (and part of its outdoor space) with interventions, video projections, installations, wall-mounted displays, drawings, paintings and objects. Certain works, as for example the video projection by Erato Hatzisavva, were directly inspired by the dramatic events of the 1974 Turkish invasion, Others, however, as in the case of works by Nikos Haralambides, seek socio-ecumenical dimensions in relations with the "other", or as shown in the fertile collaboration between Stamatis Zervas and Panagiotis Siagris, the history of the 1955-1959 struggle for liberation (symbolized by the gallows) coexists with references to the current state of affairs, which are also symbolic.

Equally interesting are the creations of artists who utilize Cyprus not precisely as a starting point for inspiration, but instead one for insight and projections into their own personal experiences or their social and historical background. Thus for Angelos Papadimitriou, represented by a "small epitaph", Cyprus is identified with the meaning of mourning, which he writes commenced from a private joke and has been transformed into a serious matter within him. I would say the same about the "intervention" by Katerina Karoussou in the outdoors space belonging to the House of Cyprus with the "supplication in defense of icons"; about the works of Rania Ragou, which remind us that the recollection of history, with which an entire generation never had the opportunity to become familiar, can also be an open wound; or compositions by Manolis Zaharioudakis, which are pointed and undermining through their diligently studied "naif". This same spirit also characterises creations by Stelios Gavalas, Yiannis Georgariou, Yiannis Grigoriades, Socrates Socratous, George Kazazis.

I pause at a phrase written by this latter artist, who wonders whether, after all the decades that have passed, those missing in action should truly come amongst us. He himself notes that, for the missing in action - people we know solely through their photographs - to enter our everyday life, the current generation should get to know them and become familiar with them using its own language and more so.
I assume that George Kazazis means a language that is globalised and related to the aesthetics of digital imagery and naturally open to the vertiginous prospect of virtual realities. Something, in other words, similar to the truly charming and interesting artistic quests he himself undertakes. However, the problem is not language, i.e. the medium artists use to express themselves, but instead artists' genuine or not participation in what they wish to convey. You cannot convincingly convey a message to a generation, if you yourself are not a true communicant of that message. Moreover, allow me to remind you that experiences such as death, the loss of a loved one, or being uprooted do not constitute the bitter prerogative of a single generation: they are instead constant, repeated and insurmountable trials that beset humanity. If following generations fail to realize the errors or misfortunes of the past, then sooner or later they will be obliged to live them out again.

Thus Cyprus inspires because it is a crossroads for encounters (for reconciliation or conflict) of the major dynasties of East and West; a place where disparate cultures are absorbed and incorporated in the local culture; a place of anguish and expectation; a contemporary last boundary of a unified Europe. British Professor J.D. Beazley, a great friend of the Cypriot culture, wrote, approximately half a century ago, concerning the island and its people: "I consider that only here can we seek out the real and incorruptible essence of humankind in Europe, of which you and I constitute only a transient, ephemeral and vulnerable version"m. Each one of the artists thus records - using their own artistic experiences and personal means of expression - what they feel, remember or imagine about the present or the past of a place which is forced to live, even now, under the conditions of a dramatic historical paradox: being the furthest eastern outpost of European civilization for decades it has been subject to the occupying invasion of a foreign country, which is silently tolerated - if it is in fact only silent toleration - by Europe itself.